Монгол Улсын тухай товчхон

1

Монголд НТӨ 209 онд Хүннү улс нэгдсэнээс монгол, түрэг угсаатан халалцсаар 1206 онд Чингис хаан Их Монгол улсыг байгуулан Евразийг эзэлсэн гүрэн үүсгэжээ. 17-р зуунд манж Чин улсынмэдэлд орсон ч 1911 онд тусгаар тогтносон бөгөөд 1924 онд байгуулагдсан Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс 1961 онд НҮБ-ын гишүүн болсон. 20-р зуунд ЗХУ-тай дотно байж, нийгэм, эдийн засгийн бат суурь тавигдан 1990 онд ардчилсан дэглэм, зах зээлийн эдийн засагт шилжин орсон. Одоо парламентын бүгд найрамдах засагтай, хорин нэгэн аймаг, нэг нийслэлд хуваагддаг нэгдмэл улс юм.

Монгол Улс (1990 оноос хойш) дорно болон төв Азид оршдог бүрэн эрхт улс.

Хойд талаараа Орос, бусад талаараа Хятад улстай хиллэдэг далайд гарцгүй орон. Нийслэл — Улаанбаатар хот.

Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээгээр (26.8 тэрбум ам.доллар) дэлхийд 111-т жагсаж, нэг хүнд ноогдох хэмжээ 11,882 $ байна. Хөдөө аж ахуй, нүүдлийн мал аж ахуйнуламжлалтай. Зэс, нүүрс экспортлодог. Мөнгөний нэгж — төгрөг.

Дэлхийн 184 улстай дипломат харилцаа тогтоосон. НҮБ, ДХБ, ОУВС, Европын аюулгүй байдал хамтын ажиллагааны байгууллагын гишүүн.

Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын хамгийн сүүлийн үеийн мэдээллийг боловсруулахад үндэслэн 2021 оны 3-р сарын 10-ны Лхагва гарагийн байдлаар Монгол Улсын өнөөгийн хүн ам 3,314,382 байна.

Монгол 2020 хүн амыг жилийн дундуур НҮБ-ын мэдээллээр 3,278,290 хүн байхаар тооцоолдог.

Монгол улсын хүн ам дэлхийн нийт хүн амын 0.04% -тай тэнцдэг.

Хүн амын тоогоор улс орнуудын (ба хараат байдал) жагсаалтад Монгол Улс 136 дугаарт оржээ.

Монгол улсын хүн амын нягтрал нь Км2 тутамд 2 байдаг (нэг миль тутамд 5 хүн).

Алтайн нуруунаас Хянган, Соёноос Говь хүрсэн нийт газар нутгийн хэмжээ 1,553,560 км2 (599,833 кв. Миль)

Дэлхийд нутаг дэвсгэрийн хэмжээгээр 19-рт жагсдаг.

Монгол улс үндсэндээ нэгэн төрлийн ард түмнээс бүрдэнэ. Хүн амын 95 хувь монгол үндэстэн байна. Ястнаар салган бүртгэдэг уламжлалтай. 2010 оны хүн амын тооллогыг үндэслэвэл халх ястан (82%) зонхилж хасаг (4%), дөрвөд (2.8%), баяд (2.2%), буриад (1.8%), захчин (1.3%), дарьганга (1%), урианхай (1%), дархад, хотгойд, торгууд, хотон, мянгад, тува, барга, үзэмчин, элжигин, сартуул, хамниган, цаатан, чантуу, харчин, цахар зэрэг хориод нэрээр бүртгэж байна.

Мөн казах (3.9 хувь) хүн байна.

Хүн амын 67.2% нь хот (2020 онд 2.203.469 хүн) байна.

Монгол улсын дундаж нас 28.2 жил байна.

2

Шашин шүтлэг

16-р зуунаас хойш буддыншашин (70.3 хувь), дэлгэрсэн .

  • Буддын шашны урсгал чиглэлүүд3
  • Бөө мөргөлийн болон тэнгэр шүтлэгийн хэлбэрүүд8
  • Христийн шашны урсгал чиглэлүүд2
  • Исламын шашин8
  • Шинэ шашны болон нэн шинэ шашны хөдөлгөөнүүд1

3

Мал аж ахуй

Нийт малын тоо 2020 оны байдлаар 67 068 486

  • Тэмээ: 472 934
  • Адуу : 4 093 861
  • Үхэр : 4 732 010
  • Хонь : 30 049 428
  • Яамаа : 27 720 253

4

Гэр

Монгол болон Төв Азийн нүүдэлчин ард түмний уламжлалт сууц гэр юм. Мод, эсгийг ашиглан 4-6 хана тойруулж, тоононд унь тулган босгодог, эсгийгээр туурга хийх дугуй хэлбэртэй, оньсон бүтээцтэй, нүүж суухад тохирох эд юм. Сүм хийд, орд өргөө ч болдог байв.

16-17-р зуунаас буддын сүм хийд чулуу, шавраар барьдаг болсон ба монгол, төвөд, хятад хийцийг хослуулж байлаа.

Дээр үеэс Уянгын модон гэр, Дарьганга хийц алдартай. Мөнгөн аяга, хэт хутга гээд дарханы үйл үнэлэгддэг байсан.

Дээл, малгай, гутал монголын олон ястанд өвөрмөц бөгөөд улирал, нас, хүйсэнд тохируулж олон янз хийдэг байв.

Идээ унд

Монголд уламжлал шинэчлэл хосолж байна. Монголчууд эртнээс таван хушуу малын мах, цагаан идээ зооглож ирсэн. Махаар хорхог, боодог, шорлог хийх ба дулаан цагт айраг, тараг, ээзгий, өрөм, бяслаг, аарц, ааруул зэрэг цагаан идээ бэлтгэн хэрэглэдэг нэрнэ. Казак үндэстний казы, бешбармак зэрэг хоол бий.

20-р зуунаас гурил, цагаан будаатай хоол зонхилж, хүнсний ногоо, тахиа, гахайны мах нэмэгдсэн. Гурилтай шөл, цуйван, будаатай хуурга, хуушуур, бууз үндэсний хоол болов. Монгол Улсад зоогийн газар ихээр үүсч хятад, солонгос, европ хоол хаа саагүй хийдэг болжээ. Цагаан хоолтон, зөв хооллолт бий болсон.